Lê Quang Việt (LCST) - Điểm 3 Điều 21 Tuyên ngôn thế giới nhân quyền mà
Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc thông qua năm 1948 đã nêu rõ: “Ý chí của nhân
dân phải là cơ sở của quyền lực của nhà nước. Ý chí này thể hiện qua các cuộc
bầu cử định kỳ và chân thực, tổ chức theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu, bình
đẳng và bỏ phiếu kín hoặc bằng những tiến trình bầu cử tự do tương đương”.
Nhân dân là chủ thể của quyền
lực nhà nước. Quyền lực của
nhân dân là tối thượng. Bản thân nhà nước không “tự nhiên” có quyền mà do nhân
dân ủy quyền; quyền lực của người cầm quyền có thể bị tước bỏ, quyền lực của
nhân dân thì không ai có thể tước bỏ nó đi được. Điều đáng nói ở đây là, mặc dù
hành vi bầu cử rất đơn giản, nhưng vai trò, ý nghĩa của bầu cử lại rất to lớn,
là hoạt động cụ thể và thiết thực nhất của quyền lực nhân dân.
Dân chủ xét dưới
góc độ tổ chức bộ máy nhà nước có nghĩa là nhân dân chính là chủ thể của quá
trình tổ chức. Trong thế giới hiện đại, chính quyền thành lập không qua bầu cử
- như bằng đảo chính quân sự - dù nhằm mục đích gì (kể cả được coi là chính
đáng, như chính quyền cũ quá thối nát), thường không được các quốc gia, các tổ
chức quốc tế công nhận, hoặc nếu có thì sự thừa nhận cũng hết sức dè dặt. Ngược
lại, một chính quyền do người dân thành lập thông qua bầu cử theo những nguyên
tắc tiến bộ: tự do, công bằng và trung thực, thì về nguyên tắc, chính quyền đó
được coi là hợp pháp và được sự thừa nhận của cộng đồng quốc tế. Ý chí nhân dân là vấn
đề quan trọng nhất của bầu cử bởi vì chỉ khi bầu cử mang ý chí nhân dân thì ý
nghĩa dân chủ đích thưc của nó mới đạt được. Như vậy, chỉ bằng ý chí nhân dân thể hiện trong bầu cử, chính quyền mới được
hợp pháp hóa.
Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước trực tiếp
hoặc thông qua đại diện của mình. Trong nhà nước dân chủ, bầu cử được tiến hành
để xác định quyền cho những người đại diện nắm giữ những cương vị chính trị.
Một vấn đề quan trọng của Luật Hiến pháp là việc nhân dân lựa chọn đại diện của
mình để giữ những chức vụ đại biểu ở trung ương và địa phương. Vì thế việc phản ánh trung thực ý chí của nhân dân là vấn
đề cốt lõi của mọi cuộc bầu cử.
Như vậy, ý chí của nhân dân chính là nền tảng của quyền lực nhà nước. Thông
qua bầu cử, nhân dân chọn lựa cho mình người đại diện và ủy thác quyền lực cho
họ. Nói cách khác, cơ quan đại diện nhận quyền lực từ nhân dân và thay mặt nhân
dân để thực hiện quyền lực (chủ quyền nhân dân) trong bộ máy nhà nước. Chính vì
lẽ đó, chính quyền được thành lập thông qua các cuộc bầu cử hợp pháp được cộng
đồng quốc tế công nhận.
Vậy những yếu tố nào cần có để cuộc bầu cử mang đúng bản chất dân chủ thiết thực?
Có thể cho rằng, đã nói đến bầu cử như là cách
thức thành lập các chức danh nhà nước quan trọng theo ý chí của các thành viên
của cộng đồng xã hội thì bầu cử chỉ có ý nghĩa nếu như nó được tiến hành tự do,
công bằng, công khai, mở rộng, khách quan và chính xác. Những thuộc tính phải
có của bầu cử nêu trên có mối quan hệ chặt chẽ và là cơ sở của nhau, đôi khi
giao nhau vì có chung những biểu hiện và suy cho cùng, cũng là để cho cuộc bầu
cử thực sự dân chủ: kết quả của bầu cử là sự thể hiện ý chí chung của nhân dân,
không phải ý chí nhà nước hay bất kỳ tổ chức nào đang tồn tại, kể cả các tổ
chức có vai trò quan trọng trong hệ thống chính trị.
Các yêu cầu cơ bản bảo đảm ý chí nhân dân trong
bầu cử đã được nhân loại quan tâm trong nhiều thập niên và đã được đúc rút,
tổng kết. Đó là việc phải duy trì các nguyên tắc bầu cử một cách thực chất bao
gồm: phổ thông, bình đẳng và bỏ phiếu kín. Điều 25 Công quốc tế về quyền dân sự
- chính trị 1966 khẳng định lại một lần nữa quan điểm công dân có quyền và cơ
hội để “bầu cử và ứng cử trong các cuộc bầu cử định kỳ chân thực, bằng phổ
thông đầu phiếu, bình đẳng và bỏ phiếu kín nhằm đảm bảo cho cử tri tự do bày tỏ
ý nguyện của mình”.
Bầu cử là phương thức hợp pháp hóa chính quyền
văn minh tiến bộ và do đó cũng có tính phổ biến nhất trong thời đại ngày nay. Sự
xuất hiện của một chính quyền mới hay nói cụ thể hơn là những người đại diện
mới do dân thành lập theo định kỳ, qua một cuộc bầu cử công khai, rộng rãi và
khách quan được coi là việc trao quyền hợp pháp, được đón nhận một cách tự
nhiên trong hoạt động chính trị và trong quan hệ quốc tế. khi nào các quyền con người được tôn trọng và có cơ chế bảo vệ và
thực thi trong một xã hội dân sự phát triển và một nền pháp quyền vững mạnh thi
bầu cử nhất định sẽ đúng bản chất dân chủ.
Nhận thấy rằng, khi tương quan lực lượng chính trị xã hội chỉ
được đánh giá đúng, khách quan nếu bầu cử công khai, không gian lận. Đã gian
lận trong bầu cử thì không thể nói đến ý chí nhân dân. Ở các quốc gia phát
triển và trong thể chế chính trị đa nguyên đa đảng, nếu như ý chí của nhân dân
được phản ánh trung thực, kết quả bầu cử là thước đo của sự phát triển và giá
trị của các xu hướng chính trị, phục vụ nhu cầu thông tin chính trị của mọi cá
nhân và tổ chức trong xã hội.
Bầu cử là phương thức hợp pháp hóa chính quyền
văn minh tiến bộ và do đó cũng có tính phổ biến nhất trong thời đại ngày nay. Sự
xuất hiện của một chính quyền mới hay nói cụ thể hơn là những người đại diện
mới do dân thành lập theo định kỳ, qua một cuộc bầu cử công khai, rộng rãi và
khách quan được coi là việc trao quyền hợp pháp, được đón nhận một cách tự
nhiên trong hoạt động chính trị và trong quan hệ quốc tế.
Hà Nội, Ngày 29 tháng 12 năm 2012
Lê Quang Việt
0 Lời Bình:
Đăng nhận xét