Hiến pháp của một quốc gia do dân làm chủ
bảo đảm quyền lực thực sự thuộc về nhân dân và được hình thành từ sự
thỏa thuận giữa các thành phần đa dạng trong xã hội. Dự thảo chưa thấu
suốt bản chất của một hiến pháp dân chủ, chưa thể hiện sự tin cậy, tín
nhiệm của nhân dân với chính quyền theo tinh thần thỏa thuận kiến tạo
một môi trường có sự kiểm soát bên trong và bên ngoài đối với quyền lực.
Kiểm soát bên trong giữa các nhánh quyền lực nhà nước bằng các cơ chế
đối trọng kiềm chế lẫn nhau, các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp
không thể vượt quá giới hạn được ấn định. Kiểm soát từ bên ngoài đối với
công quyền được thực hiện bởi nhân dân với vai trò quan trọng của
xã hội dân sự mà tiền đề là các quyền tự do về ngôn luận, báo chí, lập
hội, hội họp, biểu tình,…Hiến pháp phải mang
tính chính đáng được đo bằng nhiều tiêu chí. Thứ nhất, hiến pháp phải
có mục tiêu bảo vệ độc lập chủ quyền, kiến tạo tự do, dân chủ,
công bằng, hạnh phúc; đồng thời đoàn kết toàn dân, loại bỏ mọi sự chia
rẽ hay áp bức, hướng đến sự phát triển bền vững của dân tộc. Thứ hai,
hiến pháp phải thể hiện ý chí chung của nhân dân, thể hiện sự đồng thuận
của nhân dân để lập ra các cơ quan nhà nước. Thứ ba, hiến pháp phải
được xây dựng theo các nguyên tắc pháp luật phổ biến của thế giới văn
minh, phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.
Theo tinh thần đó, trước mắt chúng tôi kiến nghị 7 điểm như sau.
Kiến nghị thứ nhất về Lời nói đầu và về Chương I
Lời nói đầu của Dự thảo không làm rõ mục
tiêu của hiến pháp và chủ thể quy định hiến pháp. Hiến pháp cần xác định
mục tiêu trước hết là để bảo đảm sự an toàn, tự do và hạnh phúc của mọi
người dân. Một bản hiến pháp tốt phải hạn chế sự lạm quyền của những
người cầm quyền, tạo dựng khuôn khổ cho các sinh hoạt chính trị, kinh tế
và văn hoá diễn ra một cách an bình và hiệu quả. Hiến pháp cũng phải
hướng đến hạnh phúc của các thế hệ tương lai.
Quyền lập hiến (xây dựng, ban hành hay
sửa đổi hiến pháp) là quyền sinh ra các quyền khác (lập pháp, hành pháp
và tư pháp) phải thuộc về toàn dân, chứ không thể thuộc về bất kỳ một tổ
chức hay cơ quan nào, kể cả Quốc hội. Lời nói đầu cần xác định rõ chủ
thể quyết định, ban hành hiến pháp là nhân dân.
Lời nói đầu không phải là chỗ để tuyên dương công trạng của bất kỳ tổ chức hay cá nhân nào.
Lời nói đầu của Dự thảo không đáp ứng được các yêu cầu trên nên chúng tôi đề nghị bỏ và thay bằng:
“Kế tiếp nền văn hiến và truyền thống
bất khuất của các thế hệ tiền nhân đã dựng xây và bảo vệ đất nước, đã
đấu tranh vì độc lập, tự do và hạnh phúc của nhân dân,
vì một xã hội dân chủ, công bằng và pháp quyền, vì tự do và hạnh phúc của các thế hệ hiện tại và tương lai,
chúng tôi, nhân dân Việt Nam, quyết định xây dựng và ban hành bản Hiến pháp này.”
Trong Chương I, cần nhấn mạnh nguyên
tắc chủ quyền nhân dân đòi hỏi phải tôn trọng ý của dân tộc. Nếu
hiến pháp thực sự do nhân dân quyết định thì việc định trước
vai trò lãnh đạo nhà nước và xã hội thuộc về một tổ chức chính
trị hay một tầng lớp là trái với quyền làm chủ của nhân dân,
quyền con người, quyền công dân và ngược với bản chất của một
nhà nước pháp quyền.
Chủ thể nào lãnh đạo xã hội sẽ do
nhân dân bầu chọn ra trong các cuộc bầu cử tự do, dân chủ,
định kỳ. Một chính đảng thực sự có chính nghĩa, phục vụ lợi ích của
nhân dân sẽ không lo bị thất bại trong các cuộc bầu cử như vậy. Hiến
pháp của Liên Xô năm 1977 quy định ở Điều 6 vai trò lãnh đạo
của Đảng Cộng sản đối với nhà nước và xã hội đã không tránh
được sự sụp đổ của chế độ Xô-viết khi không còn lòng tin của
dân.
Việc đảng cầm quyền chấp nhận cạnh tranh
chính trị là phù hợp với xu thế lịch sử, là điều kiện cho sự phát triển
của đất nước, đáp ứng đòi hỏi của nhân dân, kể cả các đảng viên trung
thực của Đảng Cộng sản Việt Nam trước bối cảnh hiện nay của đất nước.
Ý kiến nêu trên được tiếp thu sẽ tạo
cơ hội cho Đảng Cộng sản Việt Nam lấy lại niềm tin đã từng có trong dân
để thực sự trở thành lực lượng lãnh đạo chính trị được xã hội chấp nhận.
Kiến nghị thứ hai về quyền con người
Một mục đích của việc thành lập Nhà nước là để bảo vệ các quyền đương nhiên của con người.
Dự thảo đã điều chỉnh thứ tự để đề cao
các quyền này so với Hiến pháp hiện hành, nhưng lại có nhiều điểm chưa
phù hợp với các quy định và chuẩn mực quốc tế về quyền con người; như
các quy định trong Dự thảo về giới hạn quyền (Điều 15), “không lợi dụng quyền con người, quyền công dân” (Điều 16), “quyền không tách rời nghĩa vụ” (Điều
20). Dự thảo còn quy định quá nhiều nghĩa vụ một cách tùy tiện (Điều
41, Điều 42, Điều 49,…). Việc nhấn mạnh trong Dự thảo các lý do về quốc
phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, ổn định chính trị, việc
đưa cụm từ “theo quy định của pháp luật”, … nhằm hạn chế những quyền đó
sẽ mở đường cho việc nhân danh hiến pháp để vi phạm quyền con người,
đàn áp các công dân thực thi quyền tự do như đã diễn ra trong thực tế
những năm qua ở nước ta.
Chúng tôi yêu cầu sửa Dự thảo theo đúng
tinh thần của Tuyên ngôn về Quyền Con người năm 1948 và các công ước
quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.
Nếu các quyền này được ghi trong Hiến
pháp mà không được thực thi nghiêm túc như hiện nay, thì việc quy định
các quyền ấy cũng trở nên vô nghĩa. Vì vậy chúng tôi yêu cầu Hiến pháp
quy định thành lập một Ủy ban Quốc gia về Quyền Con người hoạt động độc
lập.
Kiến nghị thứ ba về sở hữu đất đai
Chế độ sở hữu tư nhân về đất đai đã tồn
tại từ lâu trên đất nước ta. Quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân kể
từ Hiến pháp Việt Nam 1980 là sự sao chép Hiến pháp Liên Xô, một
điều hoàn toàn xa lạ với nhân dân Việt Nam và đã gây ra rất nhiều bất ổn
xã hội. Điều 57 Dự thảo tiếp tục khẳng định đất đai “thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu”
là duy trì quy định sai trái, bỏ qua những vấn đề ngày càng trầm trọng
do quy định này gây ra mà hàng triệu khiếu nại, khiếu kiện về đất đai
trong những năm qua chỉ là phần nổi của tảng băng chìm hết sức nguy
hiểm.
Không thừa nhận sở hữu tư nhân, tập thể,
cộng đồng về đất đai cùng tồn tại với sở hữu nhà nước là tước đoạt một
quyền tài sản quan trọng bậc nhất của người dân. Đánh đồng sở hữu nhà
nước với sở hữu toàn dân về đất đai là tạo điều kiện cho quan chức các
cấp chính quyền tham nhũng, lộng quyền, bắt tay với nhiều tư nhân, doanh
nghiệp cùng trục lợi, gây thiệt hại cho nhân dân, đặc biệt là nông dân.
Dự thảo còn “hợp hiến hóa” việc thu hồi
đất, trong đó lại mở rộng phạm vi áp dụng cho các dự án phát triển kinh
tế – xã hội; đây là một sự thụt lùi so với Hiến pháp 1992 và có thể gây
bùng nổ bất ổn xã hội.
Vì thế chúng tôi kiến nghị sửa đổi Điều 57 của Dự thảo, trở lại như Hiến pháp 1946 và Hiến pháp 1959. Có thể quy định như sau: “Sở hữu tư nhân, tập thể, cộng đồng và nhà nước về đất đai được tôn trọng. Nhà nước có trách nhiệm bảo vệ và thống nhất quản lý đất
đai, tài nguyên nước, khoáng sản và các tài nguyên, nguồn lợi khác ở
vùng biển, thềm lục địa, vùng trời và các tài sản khác do Nhà nước đầu
tư.”
Thay thế quy định thu hồi đất bằng trưng mua đất và không áp dụng cho các dự án phát triển kinh tế-xã hội như nêu trong Điều 58 của Dự thảo.
Kiến nghị thứ tư về tổ chức Nhà nước
Tổ chức bộ máy Nhà nước phải phân biệt
rạch ròi các nhánh lập pháp, hành pháp và tư pháp cũng như các cơ quan
hiến định khác. Tất cả các cơ quan nhà nước phải tuân thủ Hiến pháp và
luật. Các nhánh quyền lực ràng buộc, chế ước lẫn nhau nhưng không thể bị
chi phối bởi bất kỳ một tổ chức hay cá nhân duy nhất nào, nghiêm cấm
mọi sự độc quyền quyền lực. Đặc biệt, hệ thống tư pháp phải được bảo đảm
trên thực tế quyền xét xử độc lập, chỉ dựa vào Hiến pháp và luật. Tòa
án Hiến pháp phải được thành lập, có chức năng phán quyết, chứ không
phải là tư vấn, kiến nghị như chức năng của Hội đồng Hiến pháp được quy
định trong Dự thảo.
Kiến nghị thứ năm về lực lượng vũ trang
Hiến pháp đặt lợi ích của toàn dân lên
trên lợi ích của bất kỳ một tổ chức hay cá nhân nào. Mọi hoạt động của
các lực lượng vũ trang chỉ để bảo vệ sự toàn vẹn của lãnh thổ quốc gia
và phục vụ nhân dân. Lực lượng vũ trang phải trung thành với Tổ quốc và
nhân dân chứ không phải trung thành với bất kỳ tổ chức nào, như quy định
tại Điều 70 của Dự thảo. Chúng tôi yêu cầu bỏ quy định lực lượng vũ
trang phải trung thành với Đảng Cộng sản Việt Nam.
Kiến nghị thứ sáu về trưng cầu dân ý đối với Hiến pháp
Quyền lập hiến là quyền của toàn dân,
phải phân biệt với quyền lập pháp của Quốc hội. Vì vậy phải có trưng cầu
dân ý để phúc quyết Hiến pháp. Chúng tôi đề xuất quy định trong Hiến
pháp: “Bảo đảm quyền phúc quyết của nhân dân đối với Hiến pháp, thông
qua trưng cầu dân ý được tổ chức thật sự minh bạch và dân chủ với sự
giám sát của người dân và báo giới.”
Kiến nghị thứ bảy về thời hạn góp ý kiến sửa đổi Hiến pháp
Việc lấy ý kiến đóng góp của toàn dân về
sửa đổi Hiến pháp là một việc hệ trọng đến vận mệnh quốc gia, phải được
tiến hành một cách nghiêm chỉnh, không thể tắc trách, lấy lệ. Vì vậy,
thời hạn lấy ý kiến của nhân dân chỉ trong vòng ba tháng là quá ngắn, dễ
dẫn đến tình trạng làm một cách hình thức cho qua chuyện. Vì vậy chúng
tôi kiến nghị gia hạn thời gian lấy ý kiến của nhân dân đến hết năm
2013, đồng thời khuyến khích đề xuất các dự thảo khác để Quốc hội, Ủy
ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp cùng toàn thể đồng bào tham khảo, so sánh,
thảo luận nhằm xây dựng một bản hiến pháp phù hợp nhất cho quốc gia.(*)
Sửa Hiến pháp theo tinh thần của các
kiến nghị nêu trên sẽ phát huy dân chủ và hòa hợp dân tộc – những đòi
hỏi hết sức bức xúc của nhân dân trong giai đoạn trước mắt, cũng như cho
sự phát triển bền vững lâu dài của đất nước.
Chúng tôi tha thiết mong mỏi đồng bào
trong và ngoài nước hưởng ứng bản Kiến nghị này bằng cách đăng ký tham
gia ký tên theo địa chỉ thư điện tử: kiennghisuadoihienphap2013@gmail.com
Hà Nội, ngày 19 tháng 1 năm 2013
Chú thích: * Theo tinh thần đó,
một số chuyên gia luật ở trong nước đã soạn một dự thảo hiến pháp được
gửi kèm Kiến nghị này như một tài liệu để tham khảo và thảo luận.
DANH SÁCH NGƯỜI KÝ KIẾN NGHỊ SỬA ĐỔI HIẾN PHÁP 1992
- Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện IDS, Hà Nội
- Lại Nguyên Ân, nhà nghiên cứu, Hà Nội
- Huỳnh Kim Báu, nguyên Tổng thư ký Hội Trí thức yêu nước TP Hồ Chí Minh, TP HCM
- Huỳnh Ngọc Chênh, nhà báo, TP HCM
- Nguyễn Huệ Chi, GS, nguyên Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Văn học, Hà Nội
- Tống Văn Công, nguyên Tổng biên tập báo Lao động, TP HCM
- Phạm Vĩnh Cư, nhà nghiên cứu, Hà Nội
- Nguyễn Xuân Diện, TS, Hà Nội
- Lê Đăng Doanh, nguyên thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Phan Văn Khải, nguyên thành viên Viện IDS, Hà Nội
- Hoàng Dũng, PGS TS, TP HCM
- Nguyễn Văn Dũng, nhà văn, võ sư, Huế
- Hồ Ngọc Đại, GS TS, nhà giáo, Hà Nội
- Lê Hiếu Đằng, nguyên Phó Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương Liên minh các lực lượng Dân tộc, Dân chủ và Hòa bình Việt Nam, nguyên Phó Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP Hồ Chí Minh, đại biểu Hội đồng Nhân dân TP Hồ Chí Minh khóa 4, 5, TP HCM
- Nguyễn Đình Đầu, nhà nghiên cứu, TP HCM
- Lê Hiền Đức, Giải thưởng Liêm chính 2007, Tổ chức Minh bạch Quốc tế, Hà Nội
- Phan Hồng Giang, TSKH, Hà Nội
- Lê Công Giàu, nguyên Phó Bí thư thường trực Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh, nguyên Phó Giám đốc Tổng công ty Du lịch Thành phố (Saigontourist), TP HCM
- Chu Hảo, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, nguyên thành viên Viện IDS, Hà Nội
- Nguyễn Gia Hảo, nguyên thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt, Hà Nội
- Đặng Thị Hảo, TS, Hà Nội
- Võ Thị Hảo, nhà văn, Hà Nội
- Phạm Duy Hiển, GS, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, nguyên thành viên Viện IDS, Hà Nội
- Hồ Hiếu, cựu tù Côn Đảo, nguyên Chánh văn phòng Ban Dân vận Mặt trận, Thành uỷ TP Hồ Chí Minh, TP HCM
- Nguyễn Xuân Hoa, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa Thừa Thiên – Huế, Chủ tịch Hội Văn nghệ Thừa Thiên – Huế
- Nguyễn Văn Hồng (tức Cung Văn), nguyên Tổng Thư ký Ban chấp hành Sinh viên đoàn Đại học Văn khoa Sài Gòn 1964-1965, Đà Nẵng
- Phaolô Nguyễn Thái Hợp, Giám mục Giáo phận Vinh
- Nguyễn Thế Hùng, GS TS, Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng, Phó Chủ tịch Hội Cơ học Thủy khí Việt Nam, Đà Nẵng
- Trần Ngọc Kha, nhà báo, Hà Nội
- Tương Lai, nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học, nguyên thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt, nguyên thành viên Viện IDS, TP HCM
- Phạm Chi Lan, nguyên thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải, nguyên Phó Viện trưởng Viện IDS, Hà Nội
- Cao Lập, cựu tù chính trị Côn Đảo, nguyên Giám đốc Làng Du lịch Bình Quới, TP HCM
- Hồ Uy Liêm, nguyên Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Hà Nội
- Nguyễn Đình Lộc, nguyên Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Hà Nội
- Nguyễn Khắc Mai, nguyên Vụ trưởng Ban Dân vận Trung ương, Hà Nội
- Huỳnh Tấn Mẫm, bác sĩ, Đại biểu Quốc hội khóa 6, nguyên Chủ tịch Tổng hội Sinh viên Sài Gòn trước 1975, TP HCM
- Huỳnh Công Minh, linh mục Giáo phận Sài Gòn, TP HCM
- Phạm Gia Minh, TS, Hà Nội
- Kha Lương Ngãi, nguyên Phó Tổng biên tập báo Sài Gòn Giải phóng, TP HCM
- Nguyên Ngọc, nhà văn, nguyên thành viên Viện IDS, Hội An
- Hạ Đình Nguyên, cựu tù chính trị Côn Đảo, nguyên Chủ tịch Ủy ban Hành động thuộc Tổng hội Sinh viên Sài Gòn trước 1975, TP HCM
- Trần Đức Nguyên, nguyên Trưởng ban Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Phan Văn Khải, nguyên thành viên Viện IDS, Hà Nội
- Phạm Xuân Nguyên, Chủ tịch Hội Nhà văn, Hà Nội
- Phạm Đức Nguyên, PGS TS, giảng viên cao cấp Đại học, Hà Nội
- Hồ Ngọc Nhuận, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phó Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP Hồ Chí Minh, nguyên Giám đốc chính trị nhật báo Tin sáng, TP HCM
- Nguyễn Hữu Châu Phan, nhà nghiên cứu, Huế
- Hoàng Xuân Phú, GS Viện Toán học, Hà Nội
- Trần Việt Phương, nguyên trợ lý Thủ tướng Phạm Văn Đồng, nguyên thành viên Viện IDS, Hà Nội
- Nguyễn Đăng Quang, nguyên Đại tá Công an, Hà Nội
- Đào Xuân Sâm, nguyên thành viên Tổ Tư vấn của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, nguyên thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Phan Văn Khải, Hà Nội
- Tô Lê Sơn, kỹ sư, TP HCM
- Trần Đình Sử, GS TS, Hà Nội
- Nguyễn Trọng Tạo, nhà văn, Hà Nội
- Lê Văn Tâm, TS, nguyên Chủ tịch Hội Người Việt Nam tại Nhật Bản, Nhật Bản
- Trần Công Thạch, hưu trí, TP HCM
- Nguyễn Quốc Thái, nhà báo, TP HCM
- Trần Thị Băng Thanh, PGS TS, Hà Nội
- Lê Quốc Thăng, linh mục Giáo phận Sài Gòn, TP HCM
- Đào Tiến Thi, thạc sĩ, Hà Nội
- Nguyễn Minh Thuyết, GS TS, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, Hà Nội
- Phạm Toàn, nhà giáo, Hà Nội
- Phạm Đình Trọng, nhà văn, TP HCM
- Nguyễn Trung, nguyên trợ lý Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt, nguyên thành viên Viện IDS, Hà Nội
- Vũ Quốc Tuấn, nguyên trợ lý Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt, nguyên thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Phan Văn Khải, Hà Nội
- Hoàng Tụy, GS, Viện Toán học, nguyên Chủ tịch Viện IDS, Hà Nội
- Lưu Trọng Văn, nhà báo, TP HCM
- Trần Thanh Vân, kiến trúc sư, Hà Nội
- Nguyễn Viện, nhà văn, TP HCM
- Nguyễn Hữu Vinh, doanh nhân, Hà Nội
- Tô Nhuận Vỹ, nhà văn, Huế
- Nguyễn Đắc Xuân, nhà văn, Huế
- Nguyễn Đông Yên, GS TS, Viện Toán học, Hà Nội
- Nguyễn Phú Yên, nhạc sĩ, TP HCM
0 Lời Bình:
Đăng nhận xét